Jestem nauczycielem wychowania fizycznego w gimnazjum. Od paru lat w mojej pracy stykam się z problemem niechęci uczniów do wykonywania ćwiczeń podczas lekcji. Szczególnie taka postawę przejawiają dziewczęta. Nauka w gimnazjum to początek okresu dojrzewania płciowego. Chłopcy chętniej w tym okresie uprawiają sport, odczuwają potrzebę ruchu i ćwiczeń. Dziewczęta stają się powolniejsze ruchowo i zaczynają unikać wszelkiego wysiłku fizycznego. Przyczyn, dla których młodzież nie wykazuje zainteresowania aktywnością ruchowa jest wiele. W śród nich wymieniony wyżej okres dojrzewania - ma bardzo indywidualny przebieg dla każdego. Zachodzą w nim burzliwe zmiany: przyspieszone tempo wzrastania, następuje zwiększenie ciężaru ciała (zróżnicowanie sylwetki chłopca i dziewczyny). Dziewczęta przybierają kształty kobiece (odkładanie tkanki tłuszczowej na biodrach, udach i pośladkach), szybki rozwój narządów płciowych - wystąpienie miesiączkowania, rozwój drugorzędowych i trzeciorzędowych cech płciowych (szczególnie rozwój gruczołów piersiowych). Okres dojrzewania charakteryzuje się także szeregiem innych objawów rozwojowych. Zaburzeniu ulega ciśnienie krwi, szybkość tętna, perystaltyka jelit, wydalanie moczu. Zaburzenia krążenia przejawiają się w skłonnościach do omdleń. Na zaburzenia te dobrze działa hartowanie, ćwiczenia na świeżym powietrzu. Jest sprawą ważną, aby mimo skłonności do różnych zaburzeń nie zwalniać młodzieży z wychowania fizycznego, a nawet wskazane jest żeby te zajęcia były intensywne.
Inną przyczyną, z którą stykam się, na co dzień to otyłość. Istnieje bardzo ścisły związek pomiędzy odżywianiem a aktywnością fizyczną. Uczniowie z nadwagą mniej się angażują i nie chętnie ćwiczą.
Inne przyczyny to: zróżnicowanie młodzieży pod względem rozwoju umysłowego i fizycznego. Różnice te uzależnione są od czynników genetycznych, od postaw, stosunków społecznych i środowiska, w którym wzrasta dziecko.
Jak aktywizować młodzież, aby, chętniej ćwiczyła, brała aktywny udział w lekcji oraz uprawiała sporty, które są dla niej interesujące?
1. Właściwa motywacja - nie tylko przed lekcją, ale przez cały czas jej trwania. Ukazywanie uczniom, co dają im poszczególne ćwiczenia, na co wpływają, co rozwijają. Jak sami mogą zadbać o własny rozwój, wydolność i sprawność fizyczną?
2. Indywidualizacja pracy na lekcji - każde dziecko stanowi określoną indywidualność: z różnym poziomem cech motorycznych, sprawnością fizyczną, umiejętnościami ruchowymi, tempem pracy, potrzebami wynikającymi z zainteresowań, osobowością, cechami charakteru i temperamentem oraz stanem zdrowia. Zasada indywidualizacji promuje ucznia, sprawia, że uczeń ma świadomość bycia postrzeganym przez nauczyciela. Zapobieganie nudzeniu się na lekcji, da możliwość "wykazania się" wszystkim ćwiczącym w miarę swoich możliwości. Stosowanie odpowiednich reform i form prowadzenia lekcji dostosowanych do różnego poziomu sprawności klasy np. dwa tory przeszkód o różnym stopniu trudności do wyboru przez ucznia. Najlepiej sprawdza się stosowanie metod twórczych, które uwzględniają indywidualne możliwości i uzdolnienia. Metody, które spełniają role indywidualizacji to: - Metoda Bezpośredniej Celowości Ruchu, - Metoda zabawowa oraz zabawowo- naśladowcza (u młodszych dzieci) - Metoda Ruchowej Ekspresji Twórczej - Metoda problemowa - Metoda K. Orffa
Aby aktywizować wychowanków przydatne są różne, ciekawe formy prowadzenia zajęć z użyciem typowych i nietypowych przyborów (kartony, kuliki z gazet, balony itp.) - Praca w zespołach z zadaniami dodatkowymi - Tory przeszkód - Obwody stacyjne
3. Wprowadzanie nowych (niestosowanych wcześniej na lekcji i nieznanych uczniom) różnych form aktywności ruchowych np. dla dziewcząt: aerobik, streching, gimnastyka, elementy tańca; dla chłopców: atletyka terenowa, elementy techniki sztuk walki. Pozwoli to uczniom na sprawdzenie swoich możliwości w formach sportowo-rekreacyjnych tym samym da szanse znalezienia ulubionego sportu (w zależności od posiadanego zaplecza sportowego szkoły).
4. Postawa i zaangażowanie nauczyciela: - Podczas prowadzenia zajęć nauczyciel czynnie uczestniczy w lekcji (osobiście uczestniczy w grach i zabawach, wykonuje pokazy ćwiczeń) angażując i zachęcając w ten sposób do większej aktywności - Stosuje różne ciekawe formy prowadzenia lekcji (nie ciągle te same) - Punktualnie rozpoczyna zajęcia - Stosowanie takich gier i zabaw, w których każdy sobie poradzi bez względu na prezentowaną sprawność fizyczną - Daje możliwości wykazania się uczniom mniej sprawnym np. przeprowadzenie "rozgrzewki", poprowadzenie zabawy, pomoc w rozstawianiu i sprzątaniu sprzętu sportowego.
5. Warunki prowadzenia zajęć: - Stan czystości sali gimnastycznej i szatni - Wyposażenie sali, dostępny sprzęt sportowy - Ilość ćwiczących w grupie (nie za duża liczba ćwiczących) - Wykorzystywanie różnych przyborów do ćwiczeń, szczególnie w części przygotowującej do zadań głównych
6. Systematyczna kontrola i ocena ucznia - Kontrola na bieżąco obecności i przygotowania ucznia do zajęć. - Okresowe sprawdzanie poziomu podstawowych cech motorycznych ucznia. Ocena powinna składać się z ocen: za faktyczny stan badanej cechy motorycznej oraz oceny za poprawę poprzedniego wyniku. - Umożliwić poprawę przeprowadzanych sprawdzianów i testów. Nie należy stawiać ocen negatywnych, jeżeli uczeń podejmuje wykonywanie ćwiczeń zgodnie ze swoimi możliwościami. - Stosowanie pochwał, ocen za aktywność na każdej lekcji. - Zajęć z wychowania fizycznego nie należy traktować jak wyczyn. Niezwykle ważny jest wkład ucznia w opanowanie określonych umiejętności ruchowych.
7. Propozycje zajęć dla wszystkich uczniów bez względu na poziom sprawności organizmu. - Pokaz i omówienie podstawowych pozycji wyjściowych do ćwiczeń, w tym również do ćwiczeń gimnastycznych. - Przeprowadzenie testów pisemnych ze znajomości zagadnień sportowo-rekreacyjnych oraz przepisów gry. - Uczestnictwo w grach i zabawach integrujących grupę (wszyscy uczniowie biorą czynny udział). - Przeprowadzenie ciekawych ćwiczeń przygotowujących organizm do zadań głównych lekcji (rozgrzewka). - Udział w konkursach plastycznych oraz wiedzy z zakresu wychowania fizycznego, wiedzy olimpijskiej, historii sportu w swoim regionie zamieszkania.
Walka o większą aktywność fizyczną naszej młodzieży musi rozegrać się na podłożu powszechności, a nie specjalizacji, uznania wyższości lekcji nad innymi formami zajęć kultury fizycznej w szkole.
Lekcja wychowania fizycznego nie może być tylko instruktażem ćwiczeń. Uczeń musi dowiedzieć się, dlaczego ćwiczy i jak może wykorzystać poznane ćwiczenia i gry do samodoskonalenia się. Warto poszerzać tradycyjne formy oddziaływania na ucznia, wykorzystując prelekcje (ze sławnymi sportowcami), pogadanki oraz projekcje filmów o tematyce sportowej. Formy te mogą stanowić propozycję zagospodarowania dodatkowych godzin wychowania fizycznego w szkołach dysponujących ubogą bazą sportową. Mogą stanowić sposób motywowania do samodzielnej dbałości o aktywność fizyczną, rozbudzać potrzebę ruchu oraz dawać wiedzę i niezbędne umiejętności jak żyć zdrowo, jak uczestniczyć w kulturze fizycznej przez całe dorosłe życie.
Bibliografia:
Janusz Bielski "Życie jest ruchem"
Red. M. Bronikowski " Metodyka wychowania fizycznego w reformowanej szkole".
K. Ostrowski " Drogowskazy wychowania fizycznego w gimnazjum".
Dorota Sadowska Gimnazjum nr 2 w Inowrocławiu |